Nederland kent sinds medio 2023 een eigen foreign direct investment-regime: de Wet veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames (“Wet Vifo”). Op grond hiervan moeten bepaalde M&A-transacties vooraf worden goedgekeurd door de Minister van Economische Zaken (de “Minister”). Recent heeft de Minister het jaarverslag Bureau Toetsing Investeringen (“BTI”) over 2024 gepubliceerd, waaruit een aantal voor de M&A-praktijk relevante ontwikkelingen blijken. In deze blog gaan wij hier dieper op in.
Meer M&A-transacties (ten onrechte) gemeld in 2024
2024 was het eerste volledige jaar dat de Wet Vifo van kracht was. In de tweede helft van 2023 ontving het BTI 45 meldingen, vergeleken met 69 meldingen in geheel 2024. Een stijging van ~50%, maar minder hard dan verwacht. Ter vergelijking: bij de Autoriteit Consument & Markt worden jaarlijks circa 110-120 concentratiemeldingen gedaan. Daarnaast liepen in 2024 nog 14 onderzoeken uit 2023 door.
Opvallend is dat 14 van de 69 gemelde M&A-transacties niet onder het toepassingsbereik van de Wet Vifo vielen (in een enkel geval werd de melding ingetrokken door de meldende partij). Dit suggereert dat partijen nog regelmatig moeite hebben om de meldplicht correct vast te stellen. Dit is opvallend, gezien het feit dat het BTI in de praktijk vaak bereid is om ook zonder formele melding vooraf guidance te geven over de meldplicht, door middel van een zogeheten informele zienswijze. Dit voorkomt onnodige meldingen en de daarmee gepaarde gaande voorbereidingskosten en vertraging. Overigens zijn er situaties denkbaar waarin partijen soms toch – onverplicht – een melding doen om een formele bevestiging te krijgen dat de transactie buiten het Wet Vifo-regime valt.
Onderzoeken naar M&A-transacties die ten onrechte niet zijn gemeld
Meldingsplichtige transacties mogen pas worden voltrokken nadat goedkeuring van de Minister is verkregen (d.w.z. de mededeling dat géén toetsingsbesluit is vereist, of een toetsingsbesluit is genomen). Bij vroegtijdig closen (gun jumping) lopen partijen het risico op een bestuurlijke boete die kan oplopen tot € 1.030.000 of 10% van de omzet van de onderneming.
Tot op heden heeft de Minister nog géén boetes voor gun jumping opgelegd, maar bekend is wel dat er momenteel meerdere onderzoeken naar mogelijke overtredingen lopen. Het BTI houdt proactief toezicht en benadert gemiddeld meerdere keren per maand ondernemingen n.a.v. signalen over een transactie die mogelijk ten onrechte niet is gemeld, bijvoorbeeld naar aanleiding van berichten in de media.
Meer onderzoeken en meer interventies door het BTI: eerste transactie verboden
In 2023 is geen enkele transactie geblokkeerd, hoogstens werd er één onder voorwaarden goedgekeurd. In 2024 zijn drie transacties goedgekeurd onder voorwaarden. Welke voorwaarden dit zijn, is onbekend omdat de besluiten niet openbaar worden (zie voor de opties die de Wet Vifo biedt deze blog). In één geval is de transactie geheel verboden, hetgeen impliceert dat de zorgen omtrent de nationale veiligheid kennelijk niet konden worden geremedieerd d.m.v. toezeggingen. Daarmee steeg het interventiepercentage van 2% (1 op 44) naar 6% (4 op 66), nog steeds ruim onder het EU-gemiddelde van 11%.
Het initiële onderzoek naar de transactie duurt in beginsel acht weken, maar kan met maximaal zes maanden worden verlengd als het BTI meer tijd nodig heeft. (Daarnaast wordt de beoordelingstermijn opgeschort ingeval het BTI formele vragen stelt aan partijen.) In 2024 heeft het BTI tien keer gebruikgemaakt van deze verlengingsmogelijkheid. Een kwart van alle onderzoeken werd in 2024 afgerond binnen 34 dagen en 75% van alle onderzoeken werd afgerond binnen 66 dagen. In drie gevallen ontvingen partijen pas na meer dan 250 dagen de mededeling dat een toetsingsbesluit vereist was.
Uit de cijfers over 2024 blijkt dat een langdurig initieel onderzoek door het BTI niet per se betekent dat ook een toetsingsbesluit is vereist; d.w.z. diepgaand onderzoek indien een verwervingsactiviteit kan leiden tot een risico voor de nationale veiligheid waarbij ook voorwaarden kunnen worden verbonden aan de goedkeuring.
Het soort verwervers is divers in land van herkomst en soort
M&A-adviseurs moeten zich realiseren dat de Wet Vifo ook geldt bij ‘puur Nederlandse’ M&A-transacties, d.w.z. waarbij niet alleen de doelvennootschap maar ook de verwerver Nederlands is (zie hierover ook deze blog).
In 2024 was bij 40% (28) van de gemelde transacties de verwerver afkomstig uit Nederland, gevolgd door 15% (10) uit de VS en 7,5% (5) uit het VK. In totaal kwam 40% van de investeerders van buiten de EU. Azië en het Midden-Oosten waren goed voor acht transacties, waarvan twee door Chinese verwervers. Opvallend is dat bij circa de helft van alle gemelde transacties de koper een strateeg was (concurrent, afnemer of leverancier) in plaats van een zuiver financiële investeerder (zoals PE of sovereign wealth fund).
Uitbreiding van Wet Vifo verwacht in 2025: zes nieuwe sectoren
In het jaarverslag stelt de Minister dat het toetsen van investeringen door het BTI steeds belangrijker wordt om bedreigingen van nationale veiligheid te voorkomen. Na bijna twee jaar Wet Vifo is duidelijk dat het Nederlandse FDI-regime in de nabije toekomst eerder meer dan minder impact zal hebben op M&A-transacties waarbij Nederlandse doelvennootschappen betrokken zijn.
Twee ontwikkelingen dragen daar in het bijzonder aan bij. Ten eerste het voorstel van het kabinet om zes sectoren toe te voegen aan de reikwijdte van de Wet Vifo: (i) biotechnologie; (ii) kunstmatige intelligentie (AI); (iii) geavanceerde materialen; (iv) nanotechnologie; (v) sensor- en navigatietechnologie; en (vi) nucleaire technologie voor medische toepassing (zie daarover ook onze eerdere blog). De intentie is om deze uitbreiding nog dit jaar af te ronden. Ten tweede het wetsvoorstel Wet weerbaarheid defensie en veiligheid gerelateerde industrie dat vorig jaar ter consultatie is voorgelegd. Deze wet bestaat uit drie onderdelen, waaronder een sectorale investeringstoets voor de defensie-industrie, waarvoor het BTI verantwoordelijk zal zijn. De wet zal naar verwachting in december 2025 aan de Tweede Kamer worden aangeboden.
Ondernemingen en hun M&A-adviseurs doen er goed aan om scherp te zijn op een eventuele Vifo-meldplicht en rekening te houden met de impact op het proces en mogelijk zelfs de uitkomst van de transactie.
Meer weten over de Wet Vifo en FDI-gerelateerde vragen? Kijk dan op het informatieportal wetvifo.nl.
Volg Maverick Advocaten op LinkedIn
